Fabl ile Mesnevi Arasındaki Farklar Örnek Metinli
KARGA İLE TİLKİ
Bir dala konmuştu karga cenapları;
Ağzında bir parça peynir vardı.
Sayın tilki kokuyu almış olmalı,
Ona nağme yapmaya başladı:
“-Ooo! Karga cenapları, merhaba!
Ne kadar güzelsiniz, ne kadar şirinsiniz!
Gözüm kör olsun yalanım varsa.
Tüyleriniz gibiyse sesiniz,
Sultanı sayılırsınız bütün bu ormanın.”
Keyfinden aklı başından gitti bay karganın.
Göstermek için güzel sesini
Açınca ağzını, düşürdü nevalesini.
Tilki kapıp onu dedi ki: “Efendiciğim,
Size güzel bir ders vereceğim:
Her dalkavuk bir alığın sırtından geçinir,
Bu derse de fazla olmasa gerek bir peynir.”
Karga şaşkın, mahcup, biraz da geç ama
Yemin etti gayrı faka basmayacağına
La Fontaine (La Fontaine Masalları)
ASLAN’IN PAYI
Aslan, kurt ve tilki ormanda avlanıyorlardı. Akşama kadar bir öküz, bir keçi, bir de tavşan avladılar. Sıra bölüşmeye gelmişti. Aslan, Kurt’a pay etmesini söyledi. Kurt, öküzü aslana, keçiyi kendisine, tavşanı da tilkiye verdi. Aslan buna sinirlenerek, bir pençede kurdu yere serdi. Sonra da, tilkiye aynı işlemi yapmasını söyledi. Tilki, “Ey büyük sultan, pay etmek ne haddime. Şu küçük tavşan sabah kahvaltınız, keçi öğlen yemeğiniz, öküz de akşam yemeğiniz olmalıdır” deyince, aslanın ağzı kulaklarına vararak tilkiye sordu: “Bu kadar adaletli paylaşımı nereden öğrendiniz?” Tilki: “Şu haddini bilmez kurdun halinden” diyerek cevap verdi.
Akıllı o kişidir ki, dostlarının başına gelenlerden ders alır.
Mevlana (Mesnevi’den Seçmeler)
FABL – MESNEVÎ KARŞILAŞTIRMASI
Her iki türde de ders verme amacı güdülmesine rağmen bu durum farklı biçimlerde ortaya çıkmaktadır. La Fontaine’in fablında karganın ders alması için olayı bizzat yaşaması gerekmiştir. Atasözümüzde olduğu gibi “Bir musibet bin nasihatten iyidir.” sözünü bizlere vermektedir. Mevlana’nın mesnevisinden alınan örnekte ise tam tersi bir durum görülmektedir. Bu olayda ders alma yaşayarak değil; görerek, tanık olarak gerçekleşmiştir.
La Fontaine, tilkiyi zeki hayvan olarak göstermeyi tercih etmiştir. Tilki onun fabllarında çoğu zaman uyanık ve kârlı çıkan rolü oynamaktadır. Ancak mesnevide tilki sindirilmiş bir rolde kendisini gösterir. Bu bizim edebiyatımızda daima böyle olmuştur. Çünkü bizim kültürümüzde uyanık olmak değil, açık sözlü ve mert olmak övülür. Bu nedenle güçlü olan tilki değil, aslandır.
Mevlana’nın mesnevisindeki her öyküden sonra mutlaka o öyküden çıkarılması gereken ders hakkında bir öğüt verilir. Bizim kültürümüzde nasihatin değeri bambaşkadır. Nasihat tecrübeden ileri gelir. La Fontaine’de ise böyle bir durum söz konusu değildir. Bu durumun olumlu ve olumsuz olmak üzere iki sonucu olabilir. Olumlu sonucu; öğüt vermek yerine bu öğüdün anlaşılması hususunu okuyucuya bırakmıştır. Olumsuz sonucu; iletinin doğru anlaşılması konusunda birtakım yanlış anlaşılmalar ortaya çıkabilir. (Karga kadar saf olmak mı, tilki kadar üçkâğıtçı olmak mı?)
La Fontaine, fabllarında zaman zaman –bu fablda olduğu gibi- ders verilmesi gereken kimseyi akılsız gösterir. Karganın ağzındaki peyniri düşürmesi, tamamen onun ego manyasından kaynaklanmaktadır. Mesnevide ise kurdun akılsızlığı değil, olayları öngörememesi durumu söz konusudur. Kurt adaletli bir dağılım yapmıştır. Onu ölüme götüren güçtür. Güç adaleti yenmiştir. Aslan güçlüdür. Tilki zekidir ve zekâ gücün üstündedir.
Bir önceki yazımız olan Nesnel Anlatım nedir başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.